Chương 6

Định mệnh

Tháng Sáu, chúng tôi vừa được nghỉ hè. Nói là nghỉ hè thực ra là nghỉ mưa. Trời bắt đầu vào mùa mưa, những cơn mưa đầu mùa thường kéo đến vào buổi chiều. Chúng ào xuống một trận rồi hết, làm lầy lội những con phố nhỏ, đồng thời làm dịu đi cái nóng nực của ban ngày. Mặt đường cũng bớt đi bụi bặm. Người lớn nói, hễ thấy mưa nhiều không khí dịu đi là biết trời đã giao mùa để vào Thu. Rồi mùa Thu cũng đến, Thu năm ấy mang theo từng cơn gió nhẹ hiu hiu thổi thoảng qua. Cây ngô đồng trước ngõ nhà tôi lá xanh đang đợi màu thay lá, lác đác rơi rụng dăm ba chiếc lá vàng. Thực ra, ở Sài Gòn không có mùa Thu rõ rệt, miền Nam chỉ có hai mùa mưa nắng. Mưa thường bắt đầu vào khoảng tháng Bảy kéo dài cho đến tháng Mười. Hình như năm ấy mùa mưa đến chậm và ít hơn mỗi năm. Đã tháng Tám rồi mà trời vẫn còn oi ả.

Rằm tháng Tám Tết Trung Thu, hàng quán phố xá nhộn nhịp với những hộp bánh Trung Thu vuông vuông bao giấy đỏ, và những chiếc lồng đèn đủ màu sặc sỡ. Đèn Trung Thu mang hình tượng những con vật như con cá, con rồng, con thỏ, con bướm... đôi khi có cả máy bay, tàu thủy và cao cấp hơn như đèn kéo quân. Lũ con nít nôn nao vì được nghỉ học, chơi rước đèn và ăn bánh Trung Thu. Hai ngày nữa là đúng ngày rằm tháng tám, một đêm mưa lất phất, ông nội tôi qua đời. Ông nội sinh vào những năm cuối của thế kỷ trước, trưởng thành giữa lúc Nho học suy tàn. Bài thơ Ông Đồ của Vũ Đình Liên mênh mang phảng phất hình ảnh của ông nội tôi.

"Mỗi năm hoa đào nở
Lại thấy ông đồ già
Bày mực tàu giấy đỏ
Bên phố đông người qua"

Ông nội không bày mực tầu giấy đỏ ở ngoài chợ mà ông bày ngay... trong nhà! Nhớ Tết mỗi năm trước khi đi chùa lễ giao thừa hai cành lộc đầu Xuân, là ông nội đã sắp sẵn mực tàu giấy đỏ, để đầu năm khai bút.

"Ngày Xuân cảnh sắc lại thêm xuân,
Nhộn nhịp dăm ba chén tẩy trần.
Trên có Phật trời vo phúc quả,
Dưới nhờ tổ ấm đắp tiền nhân,
Tam đa ngũ phúc dâng đầy cửa,
Muôn tía nghìn hồng nở chật sân,
Hương khói ngạt ngào nhờ đón rước,
Ngày Xuân cảnh sắc lại thêm Xuân."

Bài thơ chữ Nôm ông nội tôi viết trên giấy hồng điều, với mực pha kim nhũ vàng óng ánh. Sáng sớm mùng một Tết, bên cạnh cành mai vàng mơn mởn những nụ Xuân, ông nội quần áo chỉnh tề ngồi ở phòng khách. Lát nữa đây mấy ông cụ trong làng sẽ đến mừng tuổi nhau. Trong làn sương sớm se lạnh của không khí đầu Xuân. Các cụ nhấp chén trà và cùng nhau ngâm thưởng bài thơ. Thật là,

"Hoa tay thảo những nét,
Như phượng múa rồng bay"

"Đầu năm khai bút", bây giờ đã trở thành câu chuyện cổ tích xa xưa. Có mấy ai còn nhớ nữa?

Ông bà nội ở với gia đình tôi suốt, từ Đà Nẵng cho đến Sài Gòn. Vốn có chữ Hán uyên thâm, tuổi về già ông thích nghiên cứu về Tướng Số và Đông Y. Ông sưu tầm và chế biến nhiều bài thuốc gia truyền rất hay. Có lẽ nhờ phước chủ may thầy, ông nội tôi mát tay lắm. Có những con bệnh nằm nhà chờ chết, thế mà được ông nội chữa khỏi. Những nhà giàu họ đến hậu tạ, ông chả bao giờ nhận tiền. Nhà nghèo ông nội còn bỏ tiền ra mua thuốc giúp cho. Ông nội chỉ muốn làm việc phước thiện. Hồi trước ông nội giàu có ruộng đất bạt ngàn, di cư vào Nam bỏ lại tất cả, ông chẳng bao giờ tiếc của. Vì thế những năm tháng cuối đời tuy sống thanh bạch đạm bạc, nhưng ông nội rất phong lưu nho nhã. Ông thường dạy các cháu:

- Của cải vật chất là vật ngoài thân phù du hư ảo, chỉ có chữ Nhân mới là đáng quý. Làm người phải có lòng Nhân. Nhân chi sơ tính bản thiện. Ông giải thích thêm, con người mới đầu sinh ra là tâm tính vốn thật thà. Sau này cuộc đời mới làm người ta nhiễm nhiều tật xấu, gian xảo lọc lừa.

Ngày ông nội mất, tôi buồn ủ rũ. Tôi ngơ ngác trước đèn nến lung linh, trên bàn thờ thắp lên sáng choang. Mùi hương khói, mùi giấy vàng mã đốt lên, giữa khói hương nghi ngút, tôi vẫn còn nhớ như in. Tiếng tụng kinh, tiếng mõ độ niệm của các vị sư Phật giáo. Đó là lần đầu tiên tôi đứng trước cái chết của một người thân, đầu tôi như tê dại.

"Giấy đỏ buồn không thắm,
Mực đọng trong nghiên sầu"

Mực đọng trong nghiên sầu, hay giọt sầu đang đọng từng giọt trong trái tim bé nhỏ của tôi. Trong đời người cuộc chia tay nào mà không mang nhiều lưu luyến, huống chi đây là một cuộc chia tay vĩnh biệt! Về sau khi lớn lên tôi suy nghĩ về cuộc đời của con người, về sự sống, về cái chết. Tôi cảm thấy một cái gì hư không, vô thường. Đời người là thế, thật quá mong manh, như một kiếp phù du, ngắn ngủi vô cùng. Cảm giác hư không ấy nó cứ mênh mang theo đuổi tôi mãi…

"Lá vàng rơi trên giấy
Ngoài trời mưa bụi bay"

Hôm nay, cũng mùa Thu một ngày mưa bụi, ông nội tôi đã mất, hình ảnh cuối cùng của Ông Đồ Già năm xưa cũng đã không còn nữa! Ngày đưa ông nội ra đi, tôi buồn thảm thiết. Và ngày ấy, tâm tư ngây thơ tôi nghĩ, chắc không ai buồn hơn tôi, kể cả bố nữa. Vì từ bé tôi thường quấn quít bên cạnh ông nội nhiều. Giờ ông nội mất rồi, tôi bỗng thấy trong lòng hụt hẫng, chơi vơi.

"Năm nay đào lại nở
Không thấy ông Đồ xưa
Những người muôn năm cũ
Hồn ở đâu bây giờ"
(Vũ Đình Liên - Ông Đồ)

Đám tang ông nội xong, tôi buồn đến nỗi không muốn ăn cơm đến mấy ngày. Bố thấy tôi buồn ủ rũ như vậy, nhưng không biết làm sao cho tôi được nguôi ngoai. Một chiều, bố cho tôi đến nhà bác nhân tiện xin cây bông giấy về trồng. Cùng đi với bố, tôi vui lắm. Bây giờ lần này tôi đã có dịp chuộc lại lỗi lầm. Nhất định sẽ chăm sóc cây bông cẩn thận, để không làm bố buồn, tôi đã lớn khôn rồi mà. Cả hai chúng tôi đều thất vọng, ông bác bạn của bố vắng nhà. Không tiện ở lâu, bố hẹn sẽ trở lại vào dịp khác.

Nhưng cái "dịp khác" mong manh ấy đã không bao giờ đến với bố con chúng tôi nữa… Định mệnh thật là oan nghiệt! Một sáng mùa Đông năm ấy, bố đột ngột ra đi, bố đã bỏ lại mẹ con chúng tôi, bố đi và mãi mãi không trở về!…

Người ta thường nói: "Phước bất trùng lai, họa vô đơn chí!". Một đại họa nữa đã đến với gia đình tôi. Chỉ trong vòng chưa đầy ba tháng, dưới mái nhà nhỏ bé thân yêu nay đã mất đi hai người thân trong nhà, cột trụ của gia đình. Một nỗi mất mát đau đớn lớn lao đổ ập xuống mẹ và chúng tôi. Với chúng tôi, vết thương mới chưa đủ thời gian để kịp lành thì lại thêm một vết thương nữa lớn hơn, xé nát tâm tư. Như người ta thường nói, định mệnh bao giờ cũng cay nghiệt, phũ phàng!

Chỉ còn hơn một tháng nữa là Tết. Nhưng mùa Xuân này lại đến, bố đã không còn nữa! Đó là một cái Tết buồn thảm nhất trong gia đình tôi. Trong khi mọi người nô nức đón Xuân. Nhớ Tết năm trước mẹ sanh bé Trâm xong nằm trong bệnh viện chúng tôi đã không có được cái Tết trọn vẹn. Nhưng năm nay còn buồn tủi hơn, gia đình tôi mang đại tang, ông nội và bố đã không còn nữa! Gần Tết mẹ đã cẩn thận dặn chúng tôi trước thật kỹ:

- Năm nay các con không đứa nào được đi đâu hết trong ba ngày Tết, nhớ kỹ đó nghe chưa?

Mẹ dặn vậy cho có lệ vậy thôi, nhưng chúng tôi đã lớn và đều hiểu, và chúng tôi đâu còn tâm hồn gì nữa để mà đón Xuân. Hồi đó, tôi chỉ biết thương mẹ thôi chứ chẳng biết làm gì hơn. Lớn lên tôi mới hiểu một cách thấm thía xót xa, và cảm phục nghị lực kiên cường của mẹ. Hy sinh cho các con mẹ đã đứng lên khuất phục nghịch cảnh từ những chuỗi ngày đau thương đen tối nhất.

Chiều Ba mươi Tết, như mỗi năm mẹ thường làm cơm cúng ông bà, tổ tiên. Năm nay giúp mẹ đặt mâm cơm cúng lên bàn thờ, có thêm hình ông nội và bố, lòng tôi bỗng đớn đau, quặn thắt. Đêm đến, khi mọi người trong nhà đi ngủ, tôi lò mò xuống một mình ngồi lặng lẽ ở sofa. Đêm ba mươi Tết, chỉ còn một tiếng nữa là giao thừa. Bên ngoài giờ này người ta đang nô nức đón Xuân. Phòng khách nhà tôi như u uất, nhang đèn leo lét hắt hiu. Không gian ảm đạm thê lương. Trên bàn thờ hình ông nội, hình bố, không gian vắng lặng đượm một màu tang quạnh quẽ. Khung hình đôi mắt bố hình như vẫn đang nhìn tôi với tia nhìn đầy bao dung độ lượng. Lời trách yêu của bố hôm nào còn như văng vẳng bên tai: "Cái thằng, học thì lười biếng, làm thì vô tâm, sau này lớn lên con còn làm được gì?" Tôi muốn nói với bố: "Bố ơi! Con hứa với bố sau này lớn lên con sẽ không để bố phải thất vọng. Bây giờ con có muốn hứa với bố cũng không được nữa, bố ơi!".

Nhớ lại mới Tết năm ngoái bố và tôi trên đường về với cành bông giấy. Giờ đây, cành bông giấy đã chết rồi, nó ra đi như một điềm gở của định mệnh ngầm báo trước. Đôi tay nhỏ bé của tôi như muốn níu lại dòng thời gian, vặn ngược lại cây kim đồng hồ. Nếu có một phép lạ nào đó như trong chuyện cổ tích. Có bà tiên hiện ra, xin hãy ban cho tôi một lời nguyện ước. Cho tôi sống lại một giây, chỉ một giây thôi. Trời ơi! Tất cả như vẫn quanh đây, mới hôm nào còn đó như một giấc mơ hoa, sao nay đã vụt mất rồi, đã mất đi thật rồi…